डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन

By Sudhir Shinde | प्रकाशित: सप्टेंबर 05, 2019 01:04 PM 2019-02-12T14:15:30+5:30

शहर : मुंबई

आज शिक्षक दिन. आपल्या देशाचे पहिले उपराष्ट्रपती डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचा वाढदिवस जाणून घेऊया डॉ. राधाकृष्णन यांच्या बद्दल थोडी माहिती.

देशाचे पहिले उपराष्ट्रपती डॉ. राधाकृष्णन यांचा जन्म 5 सप्टेंबर 1888 रोजी तामिळनाडूच्या तिरुमणी गावात ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्यांना लहानपणापासूनच पुस्तके वाचण्याची आवड होती आणि त्यांचावर स्वामी विवेकानंद  खूप प्रभाव होता. राधाकृष्णन यांचे 17 एप्रिल 1975 रोजी चेन्नई येथे निधन झाले.

शिक्षण आणि शैक्षणिक कारकीर्द

राधाकृष्णन यांना संपूर्ण शैक्षणिक आयुष्यभर शिष्यवृत्ती दिली गेली. त्यांनी वेल्लोरच्या वुहीरस महाविद्यालयात प्रवेश घेतला परंतु वयाच्या 17 व्या वर्षी ते मद्रास ख्रिश्चन महाविद्यालयात गेले.  1906 मध्ये ते तेथून दाखल झाले. तत्त्वज्ञानामध्ये त्यांना पदव्युत्तर पदवी असून ती सर्वात प्रतिष्ठित विद्यार्थ्यांपैकी एक आहे.

एप्रिल 1909 मध्ये , सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांची मद्रास प्रेसिडेन्सी कॉलेजमध्ये तत्वज्ञान विभागात नेमणूक झाली. त्यानंतर, 1918 मध्ये , म्हैसूर विद्यापीठाने तत्त्वज्ञानाचे प्राध्यापक म्हणून त्यांची निवड केली. येथे त्यांनी म्हैसूरच्या महाराजा महाविद्यालयात शिक्षण दिले.

 तोपर्यंत त्यांनी द क्वेस्ट, जर्नल ऑफ फिलॉसॉफी आणि आंतरराष्ट्रीय जर्नल ऑफ औथिक्स सारख्या प्रतिष्ठित जर्नल्ससाठी अनेक लेख लिहिले होते. त्यांनी 'रवींद्रनाथ टागोर यांची फिलॉसॉफी' हे पुस्तकही पूर्ण केले. टागोरांचे तत्वज्ञान "भारतीय भावनेचे अस्सल प्रकटीकरण" असल्याचे त्यांचे मत होते. त्यांचे दुसरे पुस्तक, 'दी रीईन ऑफ रिलिजन इन कोंटेम्पोररी' 1920 मध्ये प्रकाशित झाले.

1921 मध्ये कलकत्ता विद्यापीठात मेंटल आणि नैतिक विज्ञानातील किंग जॉर्ज व्ही. चेअर व्यापण्यासाठी तत्त्वज्ञानाचे प्राध्यापक म्हणून त्यांची नेमणूक केली गेली. त्यांनी ब्रिटीश साम्राज्याच्या विद्यापीठांच्या कॉंग्रेसमध्ये कलकत्ता विद्यापीठाचे प्रतिनिधित्व केले

1929 मध्ये राधाकृष्णन यांना मँचेस्टर महाविद्यालयात प्राचार्य जे. एस्टलिन सुतार यांनी रिक्त केलेले पद घेण्यासाठी आमंत्रित केले होते. यामुळे त्याला ऑक्सफर्ड विद्यापीठाच्या विद्यार्थ्यांशी तुलनात्मक धर्माचे व्याख्यान करण्याची संधी मिळाली. शिक्षणाच्या त्यांच्या सेवेसाठी त्यांना जॉर्ज पंचम यांनी जून 1931 मध्ये वाढदिवसाच्या सन्मानार्थ नायक म्हणून सन्मानित केले आणि एप्रिल 1932 मध्ये भारतीय गव्हर्नर-जनरल, अर्ल ऑफ विलिंग्डन यांनी त्यांच्या सन्मानाने औपचारिकपणे गुंतवणूक केली, तथापि, भारतीय स्वातंत्र्यानंतर त्याने ही पदवी वापरणे बंद केले त्याऐवजी 'डॉक्टर' या त्याच्या शैक्षणिक शीर्षकांना प्राधान्य देत आहे.

1931 ते 1936 पर्यंत ते आंध्र विद्यापीठाचे कुलगुरू होते. 1936 मध्ये राधाकृष्णन यांना ऑक्सफोर्ड युनिव्हर्सिटीमध्ये पूर्व धर्म आणि नीतिशास्त्रचे स्पल्डिंग प्रोफेसर म्हणून नियुक्त केले गेले आणि ते सर्व आत्मा महाविद्यालयाचे फेलो म्हणून निवडले गेले. त्याच वर्षी, आणि पुन्हा 1937 मध्ये, साहित्याच्या नोबेल पुरस्कारासाठी त्यांना नामांकन देण्यात आले होते, तथापि सर्व नामांकित लोकांप्रमाणे ही नामांकन प्रक्रिया सार्वजनिक नव्हती. 1939 मध्ये पं. मदन मोहन मालवीय यांनी त्यांना बनारस हिंदू विद्यापीठाचे (बीएचयू) कुलगुरूपदी विराजमान होण्यासाठी आमंत्रित केले. जानेवारी 1948 पर्यंत त्यांनी कुलगुरू म्हणून काम पाहिले.

राजकीय कारकीर्द

राधाकृष्णन यांनी त्यांच्या यशस्वी शैक्षणिक कारकीर्दीनंतर राजकीय आयुष्याची सुरुवात "आयुष्यात उशिराने" केली. त्याच्या आंतरराष्ट्रीय कारकिर्दीच्या आधी त्याच्या आंतरराष्ट्रीय कारभाराची नोंद होती. 1931 मध्ये त्याला लीग ऑफ नेशन्स कमिटी फॉर इंटेलिचुअल कोऑपरेशनमध्ये नामांकन देण्यात आले, जिथे "पाश्चात्य लोकांच्या दृष्टीने ते भारतीय विचारांवर मान्यताप्राप्त हिंदू अधिकारी आणि समकालीन समाजात पूर्व संस्थांच्या भूमिकेचे उत्तेजक इंटरप्रिटर होते."  भारत  1947 मध्ये स्वतंत्र झाल्यावर राधाकृष्णन यांनी युनेस्कोमध्ये (1946–52) भारताचे प्रतिनिधित्व केले आणि नंतर 1949 ते 1952 या काळात सोव्हिएत युनियनमध्ये भारताचे राजदूत म्हणून काम केले. ते भारतीय संविधान सभा म्हणूनही निवडून गेले. राधाकृष्णन 1952 मध्ये भारताचे पहिले उपराष्ट्रपती म्हणून निवडले गेले आणि भारताचे दुसरे राष्ट्रपती (1962–1967) म्हणून निवडले गेले.

राधाकृष्णन यांची कॉंग्रेस पक्षात पार्श्वभूमी नव्हती, किंवा ते ब्रिटीशांच्या नियमांविरूद्ध संघर्षात सक्रिय नव्हते. त्यांची प्रेरणा हिंदू संस्कृतीबद्दल अभिमान बाळगणे आणि "अज्ञात पाश्चात्य टीका" विरुद्ध हिंदू धर्माच्या संरक्षणात होती. ब्राउनच्या मते, हिंदु संस्कृतीचा त्यांनी अज्ञात पाश्चात्य टीकेविरूद्ध नेहमीच बचाव केला होता आणि त्यांच्या स्वतःच्या बौद्धिक परंपरेत भारतीयांच्या अभिमानाचे प्रतीक केले होते.

शिक्षक दिन आणि डॉ. राधाकृष्णन

जेव्हा ते भारताचे राष्ट्रपती झाले, तेव्हा त्यांच्या काही विद्यार्थ्यांनी आणि मित्रांनी त्यांना 5 सप्टेंबर रोजी आपला वाढदिवस साजरा करण्याची परवानगी देण्याची विनंती केली. त्यांनी उत्तर दिले,"माझा वाढदिवस साजरा करण्याऐवजी 5 सप्टेंबर हा शिक्षक दिन म्हणून साजरा केला गेला तर हा माझा मोठा सन्मान असेल."

डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचा वाढदिवस 1992 पासून शिक्षक दिन म्हणून साजरा केला जातो. शिक्षक दिन जगातील 100 हून अधिक देशांमध्ये वेगवेगळ्या तारखांना साजरा केला जातो.

मागे

हिटलरची ऑफर धुडकावणारे मेजर ध्यानचंद

जर्मनीचा हुकूमशहा अडोल्फ हिटलरची ऑफर धुडकावणारे आणि 'क्रिकेटचे पितामह' �....

अधिक वाचा

पुढे  

मेगा इवेंटमध्ये हरवला गणेशोत्सव

हिंदू धर्मियांचे आराध्य दैवत असलेल्या श्रीगणेशाचा उत्सव सोमवार दि. 2 सप्टे�....

Read more